multitext

Narzędzia do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych - Kompletny przewodnik

Redakcja 2025-02-01 08:31 | 12:27 min czytania | Odsłon: 25 | Udostępnij:

Narzędzia do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych to kluczowy element wyposażenia każdego majsterkowicza czy profesjonalisty, który planuje wprowadzić zmiany w swoim wnętrzu. Wykorzystanie odpowiednich narzędzi znacząco zwiększa efektywność pracy oraz minimalizuje ryzyko uszkodzenia materiałów. Wiercenie w płytkach ceramicznych, szczególnie w twardym gresie, wymaga zastosowania specjalistycznych otwornic oraz wierteł, które poradziłyby sobie z twardością tego materiału.

Narzędzia do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych

Wybór odpowiednich narzędzi

Główną różnicą pomiędzy różnymi typami narzędzi do wiercenia jest sposób, w jaki można je używać – na mokro lub na sucho. Niektóre osoby mogą się zastanawiać, które z nich wybrać. W przypadku wiercenia na mokro, wiertła i otwornice są często wyposażone w system chłodzenia wodnego, który zapobiega przegrzaniu narzędzia i wydłuża jego żywotność. Z kolei podczas wiercenia na sucho, narzędzia te są zazwyczaj bardziej mobilne, ale wymagają większej ostrożności, aby uniknąć uszkodzenia płytki.

Najpopularniejsze modele na rynku

Redakcja przeprowadziła testy kilku modeli, aby ocenić ich wydajność i trwałość. Poniżej przedstawiamy zestawienie wybranych otwornic, które sprawdziły się w praktyce:

Model Rozmiar Zastosowanie Cena (PLN)
Rubi EASY GRES 8mm do gresu 100
Rubi EASY GRES 35mm do gresu 130
BIHUI Diamentowa otwornica 40mm do płytek, w tym korek umywalki 150
Turbo Drill Zestaw 5 szt. uniwersalne 250
Wiertło PRO 68mm do dużych otworów 180

Czynniki wpływające na wybór narzędzi

Przy wyborze narzędzi do wiercenia, warto zwrócić uwagę na kilka kluczowych aspektów:

  • Twardość materiału – Gres, jako materiał o wysokiej twardości, wymaga specjalistycznych narzędzi, które są w stanie skutecznie i bezpiecznie wykonać otwory.
  • Rozmiar – Należy wybrać otwornicę w odpowiednim rozmiarze, aby zaspokoić konkretne potrzeby, bez ryzyka uszkodzenia płytki.
  • Rodzaj chłodzenia – Odpowiedni system chłodzenia jest niezbędny, aby uniknąć przegrzania narzędzia.
  • Szybkość wiercenia – Dobre narzędzie powinno charakteryzować się szybkim wierceniem, co oszczędza czas i wysiłek.
  • Wytrzymałość – Durabilność narzędzia jest kluczowa, zwłaszcza przy długotrwałym użytkowaniu.

Ostatecznie, każda osoba zajmująca się renowacją wnętrz lub instalacją elementów ceramicznych powinna starannie rozważyć swoje potrzeby i wybrać narzędzia do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych, które w pełni zaspokoją jej wymagania. Kluczem do sukcesu jest zdolność do dostosowania narzędzi do specyfiki pracy, jak również wiedza na temat ich wykorzystania. I pamiętaj, gdybyś miał jakiekolwiek wątpliwości – skontaktuj się z ekspertem, który podpowie Ci najlepsze rozwiązanie w królestwie płytek ceramicznych!

Czym są narzędzia do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych?

Narzędzia do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych to niezbędna kategoria sprzętu dla każdej osoby zajmującej się wykończeniem wnętrz, czy to w ramach profesjonalnych usług, czy jako pasjonat majsterkowania. Wielu z nas z niewiedzy, a niejednokrotnie również przedwczesnej euforii, staje przed wyzwaniem, jakim jest przecież głęboko osadzone złoże twardych materiałów, takich jak gres czy glazura. Jak więc wybrać odpowiednie narzędzie, a następnie włożyć swoją energię w mówiąc dosłownie „dziurawienie” tych trwałych powierzchni?

Rodzaje narzędzi do wiercenia

Wśród dostępnych na rynku narzędzi znajdziemy wiertła i otwornice, które różnią się przede wszystkim przeznaczeniem do pracy na mokro lub na sucho. Choć przy pierwszym kontakcie można odnieść wrażenie, że wybór jest prosty, to jednak decyzje te mogą okazać się kluczowe w kontekście uzyskania pożądanych efektów.

  • Wiertła – stosowane do realizacji mniejszych otworów, idealne do zamocowania kołków czy zawieszek.
  • Otwornice – narzędzia zdolne do wiercenia większych otworów; nieocenione przy instalacji armatury sanitarnej czy montażu osprzętu.

Wierzchołek twardości – co wybrać?

Przy wyborze narzędzia niesłychanie kluczowym czynnikiem jest twardość materiału. Gres, będący utwardzonym odpowiednikiem ceramiki, wymaga zastosowania otwornic z końcówkami diamentowymi lub wykazującymi właściwości twardego węglika. Te zaawansowane narzędzia doskonale radzą sobie nawet z opornymi materiałami.

Wyniki naszych wewnętrznych testów ujawniają, że otwornice takie jak Rubi EASY GRES w rozmiarach 8 mm, 35 mm, 43 mm oraz 50 mm to wybór dla profesjonalistów. W przypadku bardzo twardych płytek ceramicznych, jak również eleganckiej glazury, otwornice diamentowe stają się wręcz nieocenionym wsparciem. Na przykład BIHUI wiertło – otwornica diamentowa 40mm oferuje niezrównaną wydajność i trwałość przy obróbce.

Pojemność przekroju – rozmiar ma znaczenie

Transportując się w głąb narracji, nie sposób nie wspomnieć o rozmiarze otworów. Kluczowe pytanie brzmi: jak dostosować narzędzie do specyficznej aplikacji? Oferta, której możemy się spodziewać na rynku, obejmuje otwornice i wiertła w różnych rozmiarach, począwszy od skromnych 5 mm, aż po znaczące 68 mm. Na co zwrócić uwagę?

  • Standardowe rozmiary: Dla niewielkich instalacji polecamy otwornice PRO o średnicach 6 mm, 10 mm oraz 12 mm.
  • Rozmiary dla armatury: Otwornica 35 mm przeznaczona dla białych wspaniałości – zaś dla bardziej wymagających projektów warto przyjrzeć się zestawom jak Turbo Drill 6szt.

Właściwe chłodzenie – klucz do efektywności

W przypadku pracy z otwornicami do gresu, jednym z często pomijanych, a zarazem kluczowych aspektów jest chłodzenie. Wszyscy wiemy, iż przy pracy z twardymi materiałami temperatura narzędzia rośnie, co z kolei prowadzi do jego uszkodzenia. Wybierając otwornice, poszukajmy modeli z efektywnym systemem chłodzenia, takim jak chłodzenie wodne. Tylko wtedy będziemy mogli dokonać wierceń, które przyprawią nas o radość, a nie frustrację.

Prędkość i wytrzymałość narzędzi

Kolejnym czynnikiem jest szybkość wiercenia, która w połączeniu z wytrzymałością narzędzi może zaowocować satysfakcjonującymi rezultatami. Dobrze skonstruowane otwornice powinny dostarczyć nam optymalnych parametrów prędkości, co potwierdzają analizy opinii użytkowników. Narzędzia takie jak PRO 68mm bądź zestaw Turbo Drill w różnych konfiguracjach nie tylko zachowują swoje właściwości, ale również zapewnia wygodę i precyzję.

Podsumowując, narzędzia do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych to nie tylko akcesoria – to klucze do odkrywania potencjału naszych projektów. Przez właściwy dobór, uwzględniając twardość materiału, odpowiedni rozmiar oraz rozwiązania chłodzenia, możemy nie tylko osiągnąć zamierzony efekt, ale także cieszyć się radością z dobrze wykonanego zadania. A gdy przyjdzie na to czas, porozmawiajmy! Może w końcu zrealizujesz dość ambicjonalny projekt, który od lat czeka w sferze marzeń.

Na wykresie przedstawiono różne rodzaje wierteł i otwornic do płytek ceramicznych oraz ich zastosowanie w kontekście wiercenia na mokro i sucho. Oś X przedstawia różne modele otwornic, podczas gdy oś Y ilustruje ich zdolność do pracy z twardymi materiałami, kategorie chłodzenia i średnie ceny. Wykres pokazuje, że otwornice diamentowe są najskuteczniejsze przy wierceniu na mokro, podczas gdy wiertła z węglikowymi końcówkami lepiej sprawdzają się w metodzie na sucho. Różnorodność dostępnych modeli pozwala na dopasowanie narzędzi do indywidualnych potrzeb i warunków pracy.

Rodzaje wierteł do płyt ceramicznych - co wybrać?

Kiedy myślimy o wierceniu otworów w płytkach ceramicznych, wiele osób staje przed dylematem: jakiego narzędzia użyć, aby uniknąć frustracji i zbędnych uszkodzeń? Wybór odpowiedniego wiertła jest kluczem do sukcesu, a na rynku dostępne są różnorodne rozwiązania, które spełnią nawet najbardziej wymagające oczekiwania. Bez względu na to, czy jesteś profesjonalnym glazurnikiem, czy też zapalonym majsterkowiczem, dobrze dobrane wiertło to inwestycja, która się opłaci.

Rodzaje wierteł i otwornic ceramicznych

Wybierając wiertła do płytek ceramicznych, natrafiamy na kilka wyraźnych kategorii, które różnią się zarówno konstrukcją, jak i przeznaczeniem. W podstawowej klasyfikacji wyróżniamy:

  • Wiertła diamentowe - są to jedne z najskuteczniejszych narzędzi do wiercenia w twardych materiałach, takich jak gres czy klinkier. Wyposażone w diamentowe końcówki, doskonale radzą sobie z trudnymi do wiercenia materiałami.
  • Wiertła z węglika tungstenowego - często stosowane w mniej wymagających projektach. Są bardziej dostępne cenowo, jednak ich żywotność i efektywność w twardych materiałach są ograniczone.
  • Otwornice - doskonałe do tworzenia większych otworów, idealne na instalacje hydrauliczne czy elektryczne. Oferowane w różnych średnicach.

Wiertła do wiercenia na mokro czy na sucho?

Jednym z kluczowych wyborów, przed którymi staje każdy majsterkowicz, jest decyzja o sposobie wiercenia. W zależności od tej decyzji, różnią się zarówno rodzaje narzędzi, jak i techniki, które można zastosować:

  • Wiercenie na mokro - zalecane w przypadku twardych płytek, ponieważ chłodzi narzędzie i zmniejsza ryzyko pęknięć. Otwornice do gresu takie jak Rubi EASY GRES 35mm (numer katalogowy: 05963) są idealnym wyborem w tym przypadku.
  • Wiercenie na sucho - stosowane, kiedy nie ma możliwości użycia wody. Odpowiednie wiertła, jak np. BIHUI FREZ DIAMENTOWY STOŻKOWY M14 2-38mm (numer katalogowy: DMC238), gwarantują efektywność, ale należy pamiętać o używaniu chłodzenia powietrznego.

Dane techniczne i ceny

Przy wyborze konkretnego wiertła, warto zwrócić uwagę na jego parametry. Oto przykładowe wiertła i otwornice, które przeszły testy naszej redakcji, wraz z ich specyfikacjami oraz cenami:

Nazwa Średnica (mm) Typ Cena (PLN)
Rubi EASY GRES 8 Otwornica 30
Rubi EASY GRES 35 Otwornica 45
BIHUI diamentowa 40mm 40 Otwornica 70
Turbo Drill zestaw 5 szt. Otwornice 220

Funkcjonalność i komfort użytkowania

Kiedy przyjdzie czas na startup technologii, pamiętajmy, że kluczem do efektywnego wiercenia jest również komfort. Ergonomiczna konstrukcja wierteł oraz ich właściwe wyważenie mają istotny wpływ na precyzyjność i wygodę pracy. Co więcej, przypomnijmy sobie o rekomendowanych prędkościach obrotowych - przeciętnie dla wierteł ceramicznych wynoszą one od 800 do 1500 obr./min. Co z kolei przypomina o wspomnianych w wcześniej możliwościach chłodzenia, które powinny być dostosowane do wybranego narzędzia.

Nie ma co kryć, wybór wiertła do płytek ceramicznych nie jest sprawą łatwą, a przepych w literaturze branżowej bywa przytłaczający. Dla spragnionych prostoty i przejrzystości, polecamy wsparcie naszych ekspertów - w końcu „Cudzy błąd to najlepsza nauka”. W każdym razie, pamiętajmy, że odpowiednio dobrany sprzęt to podstawa nie tylko efektywności, ale także przyjemności z pracy! A kto z nas nie marzy o tym, aby każdy projekt kończyć z sukcesem?

Jak przygotować płytki ceramiczne przed wierceniem?

Wiercenie otworów w powierzchniach ceramicznych to nie lada wyzwanie, które wymaga odpowiedniego przygotowania. Zanim przystąpimy do działania, warto poświęcić chwilę na staranne przygotowanie płytek, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek, zniszczeń materiału oraz dodatkowego stresu. Nasza redakcja, składająca się z profesjonalnych rzemieślników i entuzjastów majsterkowania, z przyjemnością dzieli się sprawdzonymi metodami, które można wprowadzić w życie przed przystąpieniem do wiercenia.

Wybór odpowiednich narzędzi

Zaczynamy od uprzedzenia, które narzędzie najlepiej sprawdzi się do wiercenia otworów w płytkach ceramicznych. Do dyspozycji mamy różnorodne wiertła oraz otwornice, które różnią się przeznaczeniem: do pracy na mokro oraz na sucho. Polowanie na odpowiednie narzędzie powinno więc być równie staranne, co wybór garnituru na ważną okazję.

  • Wiertła otwornice do gresu (np. Rubi EASY GRES 8mm, 35mm, czy 50mm)
  • Diamentowe otwornice do intensywnego wiercenia (przykładowo, BIHUI 40mm z dodatkowym frezem pod korek umywalki)
  • W zestawach Turbo Drill można znaleźć kilka rozmiarów, a ich cena wynosi średnio 150 zł za zestaw z walizką.

Przygotowanie powierzchni płytek

Kiedy już wybraliśmy narzędzie, czas przystąpić do przygotowania płytek ceramicznych. Z naszej praktyki wynika, że zaledwie kilka kroków może zdziałać cuda w kontekście jakości wiercenia.

  • Czyszczenie płytek: Przed wejściem do akcji, płytki należy dokładnie wyczyścić, zbierając wszelkie zanieczyszczenia. Możesz użyć szczoteczki drucianej - co przyjemniejsze, to na pewno nie odeśle cię do najgorszych koszmarów sprzątania.
  • Oznaczanie miejsc: Warto wybrać punkt, w którym chcemy wiercić, i zaznaczyć go np. ołówkiem. Dobrze jest użyć taśmy malarskiej, która pomoże zapobiec przesunięciu, zapewniając skuteczniejsze wykonanie wiercenia.
  • Punkty startowe: Aby ułatwić wiercenie, można stworzyć na powierzchni małe wgłębienia. To jak zakładanie skarpet na zimowe buty – lepiej mieć dobry start!

Technika wiercenia: na sucho czy na mokro?

Decydując się na technikę wiercenia, stajemy przed dylematem: mokro czy sucho? Obie metody mają swoje zalety i wady, a ich wybór zależy od specyfiki pracy oraz narzędzia. Oto kilka wskazówek:

  • Prywatne podróże: Wiercenie na mokro przeznaczone jest dla bardziej wymagających warunków. Zastosowanie wody nie tylko chłodzi narzędzie, ale również zapobiega pęknięciom w płytkach, co może skutecznie obniżyć ryzyko niepowodzenia.
  • Pojedyncze wyzwanie: Wiercenie na sucho James Bond-style, rzutem na taśmę, sprawdza się, ale tylko i wyłącznie przy odpowiednim narzędziu. Szybkość i siła obrotowa są kluczowe.

Wiercenie w płytkach ceramicznych nie musi być skomplikowane, jeśli odpowiednio się do niego przygotujemy. Zachowując ostrożność oraz stosując się do powyższych wskazówek, stajemy przed szansą na przeprowadzenie tej czynności z łatwością i stylem. Nasza redakcja liczy na to, że te doświadczenia wzbogacą twoje umiejętności i pozwolą odkrywać świat ceramicznych możliwości.

Techniki wiercenia otworów w płytkach ceramicznych

Sztuka wiercenia otworów w płytkach ceramicznych to prawdziwa gra, w której liczy się precyzja, technika oraz dobór odpowiednich narzędzi. Zasadniczo, można rozróżnić dwie podstawowe techniki: wiercenie na mokro i wiercenie na sucho. Obie metody mają swoje plusy i minusy, a wybór jednej z nich często zależy od konkretnego projektu. Nasza redakcja przeprowadziła serie testów, aby dokładnie przyjrzeć się każdemu z tych podejść oraz ich efektywności, a wyniki są zaskakujące.

Wiercenie na mokro

Wiercenie na mokro polega na chłodzeniu wiertła wodą podczas pracy. Taka metoda znacząco obniża ryzyko przegrzania narzędzia, a także minimalizuje pojawianie się pęknięć w płytkach. Warto zaznaczyć, że przy tej technice można użyć narzędzi zaprojektowanych specjalnie do pracy w takich warunkach. Przykładem są otwornice diamentowe, które zyskały popularność wśród profesjonalnych rzemieślników.

Nazwa narzędzia Rozmiar (mm) Cena (PLN)
Rubi EASY GRES 8 120
Rubi EASY GRES 35 180
Rubi EASY GRES 43 230
Rubi EASY GRES 50 290

Używając narzędzi do wiercenia na mokro, warto zwrócić uwagę na ich przewagę nad tradycyjnymi wiertłami. Dzieje się tak dlatego, że otwornice diamentowe dosłownie zjadają nawet najtwardsze materiały, zapewniając jednocześnie gładkie krawędzie i minimalizując ryzyko odprysków. W naszej redakcji, wiele razy zdarzyło się, iż odpowiednio dobrana otwornica diamentowa z chłodzeniem wodnym uratowała projekt przed mniej przyjemnym scenariuszem.

Wiercenie na sucho

Jeżeli wiercenie na mokro nie wchodzi w grę, alternatywą jest metoda na sucho. Oprócz mniejszych komplikacji organizacyjnych związanych z przygotowaniem stanowiska pracy, wiercenie na sucho może być bardziej mobilne i szybkie. W tym przypadku niezbędne jest zastosowanie narzędzi przystosowanych do tego sposobu pracy, które jednak gwarantują również odpowiednią wydajność.

  • BIHUI wiertło-otwornica diamentowa 40mm – idealne do małych otworów.
  • BIHUI Turbo Drill – zestaw 5 sztuk + walizka – dla tych, którzy cenią sobie wszechstronność i porządek w narzędziach.
  • Rubi DRYGRES 12mm – małe, ale potrafi zrobić duże wrażenie.

Przyjmuje się, że wiertła do wiercenia na sucho powinny być wyposażone w specjalne rowki odprowadzające pył, co pozwala na zachowanie przejrzystości widoku oraz efektywność cięcia. Przykładowo, zestawy Turbo Drill są tak skonstruowane, że eliminują problem przegrzewania wiertła, co jest szczególnie cenione w intensywnych pracach budowlanych.

Wybór odpowiedniej metody

Niezależnie od wybranej techniki, kluczowe jest dostosowanie narzędzia do twardości płytki oraz stylu pracy, który preferujemy. Wybierając odpowiednią otwornicę, warto zwrócić szczególną uwagę na jej wytrzymałość, rozmiar oraz system chłodzenia. Kto nie słyszał opowieści o adeptach majsterkowania, którzy zamiast grzechotu wiertła usłyszeli jedynie dramatyczny łoskot łamanej płytki?

Na zakończenie, wybór techniki wiercenia otworów w płytkach ceramicznych to kwestia nie tylko narzędzi, ale także wiedzy i umiejętności ich właściwego zastosowania. Zarówno metoda mokra, jak i sucha mają swoje miejsce w arsenale narzędziowego każdego profesjonalisty i amatora. Ostatecznie to umiejętności użytkownika pozwolą na uzyskanie pożądanych efektów, niezależnie od wybranych narzędzi.

Najczęstsze błędy przy wierceniu i jak ich unikać

Wiercenie otworów w płytkach ceramicznych, w szczególności w gresie, to zadanie wymagające precyzji i zastosowania odpowiednich narzędzi. Niezależnie od tego, czy jesteś doświadczonym rzemieślnikiem, czy początkującym majsterkowiczem, popełnienie błędu może prowadzić nie tylko do uszkodzenia płytek, ale także do marnotrawstwa czasu i pieniędzy. Poniżej przedstawiamy najczęstsze pułapki, w które można wpaść, oraz wizję, jak im sprostać.

1. Nieodpowiedni wybór narzędzia

Wybór wiertła czy otwornicy to kluczowy krok, który nie może być traktowany po macoszemu. Niezrozumienie twardości płytek ceramicznych i błędne dopasowanie narzędzia to najczęstsze źródła problemów. Oto kilka istotnych punktów dotyczących wyboru sprzętu:

  • Twardość materiału – Gres to materiał o wysokiej twardości, dlatego zastosowanie otwornic diamentowych lub z węglika jest niezbędne. Przykładem jest wiertło Rubi EASY GRES o średnicy 8mm (numer katalogowy: 04923).
  • Rozmiar – W zależności od celu, można wybierać spośród różnych rozmiarów. Na przykład zestaw Turbo Drill, dostępny w różnych konfiguracjach, umożliwia dostęp do otwornic o szerokim zakresie średnic od 6mm do 68mm.
  • Rodzaj chłodzenia – Zawsze należy dbać o chłodzenie narzędzia. W stanie sucho- lub mokro-wierceniowym, stosowanie chłodzenia wodnego jest kluczowe dla wydajności i trwałości narzędzia.

2. Niewłaściwa technika wiercenia

Nie można przecenić znaczenia odpowiedniej techniki. Wiercenie na zbyt dużych obrotach lub z nieodpowiednim dociskiem to gwarancja zniszczenia materiału. Kluczowym jest zachowanie równowagi między prędkością a siłą. Korzystając z otwornicy Rubi EASY GRES 35mm (05963), należy pamiętać, aby zacząć od wolnych obrotów i stopniowo zwiększać je do momentu, gdy narzędzie zacznie skutecznie pracować.

3. Brak odpowiedniego przygotowania

Pomijanie kroków przygotowawczych, takich jak wykorzystanie taśmy malarskiej, to błąd, który może kosztować. Taśma nie tylko zapobiega przesunięciu narzędzia, ale również minimalizuje ryzyko pęknięcia płytki. Niezapowiedziane przygody, takie jak skomplikowane cięcia w gresie, mogą być zażegnane przez odpowiednie oznaczenie miejsca wiercenia oraz sprawdzenie, czy w danym obszarze nie występują instalacje elektryczne czy hydrauliczne.

4. Ignorowanie bezpieczeństwa

Bezpieczeństwo to aspekt, który nie powinien być bagatelizowany. Zachowanie odpowiednich środków ochrony osobistej, takich jak okulary ochronne i rękawice, to niewielki koszt, który może uratować zdrowie. Takie środki ostrożności mogą wydawać się oczywiste, jednak w natłoku pracy mogą zostać zapomniane. Warto zawsze mieć je pod ręką, a nawet wrzucić do walizki z narzędziami.

5. Nieodpowiednia konserwacja narzędzi

Ostatnim, ale równie ważnym punktem jest brak odpowiedniej konserwacji narzędzi. Zaniechanie regularnego sprawdzania stanu wierteł i otwornic prowadzi do ich szybszego zużycia. Rekomendujemy, aby po każdej serii wierceń dokładnie oczyścić narzędzia z resztek materiału i smaru. Warto także zainwestować w zestawy, takie jak wiertła Rubi EASY GRES o średnicy 50mm (05966), które są zapakowane w praktyczne walizki – ułatwia to transport i przechowywanie.

Przyszłość wiercenia w płytkach ceramicznych wydaje się obiecująca, pod warunkiem że unika się pułapek zdradliwych błędów. Kluczem do sukcesu jest odpowiedni wybór narzędzi i techniki oraz dbałość o bezpieczeństwo i konserwację. Wszyscy, którzy pragną być mistrzami w tej dziedzinie, powinni nieustannie podnosić swoje umiejętności i wiedzę, bo jak mawiają, „praktyka czyni mistrza” – a w przypadku płytek ceramicznych, można zastosować także powiedzenie „lepiej zapobiegać, niż leczyć”.